Standaard voor woningisolatie

Verwarmen zonder aardgas? De Standaard voor Woningisolatie laat zien wanneer een bestaande woning goed genoeg is geïsoleerd om de overstap te maken.

Particulieren schakelen vaak een bouwbedrijf of een lokale aannemer in voor energiebesparing of een verbouwing. Dat is een goed moment om ook verder te kijken. Welke stappen moet je zetten om nu of over een aantal jaar van het aardgas af te gaan?

Deze webpagina is een hulpmiddel om die stappen in beeld te brengen. We geven praktische informatie waarmee iedere aannemer tot een compleet advies kan komen. Zo ben je voorbereid op de toekomst.

Op deze pagina lees je meer over de volgende onderwerpen:

• Wat is de Standaard voor Woningisolatie?
• Checklist voor het verlagen van de warmtevraag
• Maatregelen per woningtype
• Veelgestelde vragen
• Downloads en links

Wat is de Standaard voor Woningisolatie?

De Standaard voor Woningisolatie is een nieuwe norm voor de warmtevraag in bestaande woningen. Een woning die eraan voldoet, is geschikt voor duurzame verwarming zonder aardgas. De norm wordt in de toekomst misschien verplicht, maar biedt nu al een duidelijk perspectief. Je weet wanneer een woning klaar is voor de toekomst. Wat wordt er van aannemers verwacht?

In de toekomst moeten alle woningen in Nederland voldoen aan de Standaard voor Woningisolatie. Een verbouwing of uitbreiding van de woning biedt kansen om daar nu al stappen in te zetten. Nieuwe dakkapel? Dan ook dakisolatie. Als aannemer is het verstandig bewoners te wijzen op dergelijke kansen. De klant staat dan niet in één keer voor een grote investering, maar kan stap voor stap te werk gaan. Dat bespaart kosten en maakt het werk te overzien.

1. De warmtevraag verkleinen

De Standaard voor Woningisolatie gaat uit van de (berekende) warmtevraag van een woning. De warmtevraag kan worden beperkt door drie ingrepen:

• Verbeteren van de thermische kwaliteit van de gebouwschil. Dat betekent: (betere) isolatie van vloer, gevels en dak, toepassing van (minstens) HR++-glas en isolatie van buitendeuren.
• Kieren en naden dichtmaken. Bijvoorbeeld kozijnen afsluiten met tochtband, doorvoeren in vloer en dak afdichten met manchetten, kieren en naden in de meterkast en bij woningscheidende wanden afsluiten.
• De ventilatie verbeteren. Bijvoorbeeld met een mechanisch systeem met CO2-meting en eventueel warmteterugwinning.

2. Kijk ook naar het afgiftesysteem

Een cv-ketel staat vaak afgesteld op 55º tot 75º C. Daarmee wordt een woning snel warm. De vraag is of dat ook lukt met een lagere afgiftetemperatuur: onder de 55º C. Een bewoner kan dat testen door nu al de cv-temperatuur te verlagen. Is er geen probleem, dan is de woning ook geschikt voor de meeste warmtepompen en warmtenetten. Misschien kan het afgiftesysteem worden verbeterd. Bijvoorbeeld met radiatorventilatoren (boosters) of LT-radiatoren.

3. Voorkom oververhitting

Los van de maatregelen om de woning aardgasvrij te maken, is het belangrijk om te voorkomen dat het in de zomer te warm wordt. Minder isoleren is daar geen oplossing voor; voorkomen dat de zon binnenkomt wel. Buitenzonwering is het meest effectief, zoals met een overstek, screens of een zonnescherm.

Verwarmen zonder aardgas

Een woning die voldoet aan de Standaard voor Woningisolatie is geschikt voor aardgasvrije verwarming.

• In een naoorlogse woning kan de aanvoertemperatuur in de verwarmingsinstallatie worden teruggebracht tot maximaal 50°C. De woning kan dan worden verwarmd met een warmtepomp of een LT-warmtenet.
• Een vooroorlogse woning die voldoet aan de Standaard is geschikt voor aansluiting op een MT-warmtenet. Ook een hybride warmtepomp en (in de toekomst) een MT-warmtepomp zijn mogelijk.

Streefwaarden

De Standaard voor Woningisolatie is het minimumniveau waar alle woningen in de toekomst aan moeten voldoen. Bij een verbouwing is het vaak aan te raden verder te gaan. Dan zijn er meer alternatieven voor aardgas mogelijk. Daarvoor zijn de Streefwaarden bepaald met een niveau dat hoger is dan de Standaard. De Streefwaarden geven perspectief bij verbouwingen waar slechts één of enkele bouwdelen worden aangepakt. Zie verder deze website van de RVO.

Checklist voor het verlagen van de warmtevraag

Hoe kun je de warmtevraag van een bestaande woning omlaag brengen? Aan de hand van een checklist kun je als aannemer adviseren welke maatregelen prioriteit verdienen.

In de checklist zijn alle onderdelen vermeld die bepalend zijn voor de warmtevraag: isolatie (vloer, gevels, dak, glas en deuren), infiltratie en ventilatie. Per onderdeel staan enkele punten genoemd om in het werk te controleren. Daarbij geven we suggesties om de warmtevraag van de woningen te verlagen.

De checklist is een hulpmiddel om integraal naar de thermische kwaliteit van een woning te kijken. Je krijgt snel een indruk van wat er kan worden gedaan en waar op korte termijn de meeste energiewinst is te behalen. Een goed advies geeft de bewoners houvast.

Download de Checklist Verlagen Warmtevraag.

Maatregelen per woningtype

Welke maatregelen zijn nodig om ervoor te zorgen dat een bestaande woning voldoet aan de Standaard voor Woningisolatie? Voor de meest voorkomende woningtypen hebben we pakketten samengesteld en doorgerekend.

Per woningtype is aangegeven waar je vaak de grootste warmtelekken aantreft. Vervolgens zijn maatregelenpakketten beschreven waarmee de woning voldoet aan de Standaard voor Woningisolatie. Het uitgangspunt daarbij was 'isoleren binnen de schil' en verwarmen met het bestaande afgiftesysteem. De maatregelenpakketten vormen een startpunt. Wat in een specifiek geval verstandig is, hangt af van reeds uitgevoerde maatregelen, de staat van onderhoud en verbouwplannen die de bewoner misschien heeft. In de praktijk doe je als aannemer eerst een opname.

Woningtypen uit de jaren negentig en later zijn niet beschreven omdat die al (bijna) aan de Standaard voldoen. Woongebouwen zijn ook niet beschreven omdat die meestal collectief worden aangepakt.

Klik voor de maatregelenpakketten op de afbeeldingen hieronder.

	Tussenwoning, jaren vijftig Veel voorkomende woningen, gebouwd in een sobere en doelmatige bouwstijl. Kenmerkend zijn de gevels van baksteen met relatief kleine ramen. De schil is oorspronkelijk niet geïsoleerd.
	Hoekwoning met dwarskap, jaren tachtig Matig geïsoleerde woningen met een grote variatie in plattegronden en dakvormen. Veel systeembouw, gietbouw en prefab-elementen zoals topgevels bekleed met plaatmateriaal.
	Tussenwoning, jaren zestig en zeventig Doorzonwoning met gevelvullende pui in de langsgevel. Gestandaardiseerde bouw met betonnen casco. Binnenwanden zijn vaak niet dragend. De schil is matig geïsoleerd.
	Hoekwoning met plat dak, jaren zestig Industriële bouw, grote gevelvullende elementen in de voor- en achtergevel, een terugliggende entree, steenachtige vloeren en een plat dak. De woning is geschikt voor optopping.
	Vrijstaande woning, jaren dertig Gedetailleerde vormgeving, glas-in-loodramen, hoge plafonds, een later aangebouwde serre/uitbouw aan de achterzijde. Beperkte isolatie van gevels zonder spouw.
	Bungalow, jaren zestig Montagebouw van het BG-systeem. Oorspronkelijk gerealiseerd in houtskeletbouw en een gemetselde buitenspouw. Zowel gevel als dak zijn matig geïsoleerd.

Veel gestelde vragen

We krijgen veel vragen van leden over de Standaard voor Woningisolatie. Hieronder geven we antwoord op negentien veel gestelde vragen. Klik op de titel voor alle antwoorden.

Vragen over de betekenis van de Standaard voor Woningisolatie

1. Wat houdt de Standaard voor Woningisolatie in?
2. Is de Standaard voor Woningisolatie verplicht?
3. Wat is het verschil tussen het Energielabel en de Standaard voor Woningisolatie?

Lees hier de antwoorden op deze drie vragen

Vragen over de hoogte van de normen

4. Is de hoogte van de Standaard voor Woningisolatie voor elk woningtype gelijk?
5. Voldoen woningen uit de jaren negentig die voorzien zijn van een EPC-berekening aan de Standaard voor Woningisolatie?
6. Wat is het verschil tussen de Standaard voor Woningisolatie en de streefwaarden?
7. Is het zinvol om een aanbouw aan de streefwaarden te laten voldoen als de woning minder goed geïsoleerd is?

Lees hier de antwoorden op deze vier vragen

Vragen over de warmtevraag van een woning

8. Wat is het verschil tussen EP-1 (energiebehoefte) en de warmtevraag?
9. Wat is het verschil tussen de 'netto-warmtebehoefte' en de warmtevraag van een woning?
10. Welke maatregelen zijn van invloed op de warmtevraag van een woning?

Lees hier de antwoorden op deze drie vragen

Vragen over verbetering van de bouwkundige schil

11. Staat het maatregelenpakket vast om aan de Standaard voor Woningisolatie te voldoen?
12. Kan isoleren tot de Standaard voor Woningisolatie stapsgewijs worden uitgevoerd?
13. Wanneer is het interessant om te verduurzamen voorbij de Standaard voor Woningisolatie?
14. Welke (bijkomende) bouwkundige oplossingen zijn noodzakelijk om te komen tot de Standaard voor Woningisolatie of de streefwaarden?

Lees hier de antwoorden op deze vier vragen

Vragen over installaties voor verwarming en ventilatie

15. Als voldaan wordt aan de Standaard voor Woningisolatie, is de woning dan geschikt voor een warmtepomp?
16. Als voldaan wordt aan de Standaard voor Woningisolatie, kunnen de bestaande radiatoren dan gehandhaafd blijven?
17. Is het ventilatiesysteem van invloed op de Standaard voor Woningisolatie?

Lees hier de antwoorden op deze drie vragen

Vragen over kosten en baten

18. Kan er iets worden gezegd over de kosten in relatie tot de Standaard voor Woningisolatie of de streefwaarden?
19. Met welke argumenten kan een particuliere woningeigenaar over de streep worden getrokken om bij een verduurzaming te voldoen aan het niveau van de Standaard voor Woningisolatie?

Lees hier de antwoorden op deze twee vragen

Downloads en links

De Standaard voor Woningisolatie is in 2021 is geïntroduceerd om bewoners een handvat te bieden bij de transitie naar duurzame warmte. Veel particulieren schakelen een (lokale) aannemer in om de vereiste maatregelen te treffen. Vaak is de aannemer de eerste deskundige die aan de keukentafel integraal advies geeft en de mogelijkheden op een rijtje zet. Wij willen hen met deze website praktische informatie bieden. Het onderzoek dat aan de website ten grondslag ligt, is in opdracht van Bouwend Nederland gedaan door Nieman RI. Dit onderzoek is beschikbaar.

• Download het volledige rapport Standaard voor Woningisolatie - 24 april 2023
• Download de Checklist Verlagen Warmtevraag

Meer informatie over de Standaard voor Woningisolatie staat op de website van de RVO.