Duurzaam inkopen: hoe gaat dat?

Om de ambities op het gebied van duurzaamheid in de bebouwde omgeving te halen, zijn forse transities en investeringen noodzakelijk. Als duurzaamheid in aanbestedingen niet serieus meegenomen wordt, is Nederland in 2050 niet energieneutraal, circulair en klimaatbestendig. Het is belangrijk marktpartijen uit te dagen (nog) verder te innoveren. In dit artikel leggen we uit waarom duurzaam inkopen van belang is.

Niet door uitsluitend duurzame aspecten in een bestek vast te leggen, maar door duurzaamheidscriteria in aanbestedingen zo zwaar mee te wegen dat bedrijven zich met duurzaamheid kunnen onderscheiden in de markt. Wij roepen opdrachtgevers op duurzaamheidscriteria in aanbestedingen zo vorm te geven dat de markt echt uitgedaagd wordt verder te innoveren.

De bouw zet serieus in op duurzaam materiaalgebruik, de energietransitie en klimaatadaptatie. Nieuwe en verbeterde methoden bij recycling en productie zorgen ervoor dat meer grondstoffen herbruikbaar zijn. Energie uit asfalt, biocomposieten bruggen of afbreekbare conserveringsmiddelen en allerlei nieuwe duurzamere bouwmaterialen helpen de bouw verder verduurzamen. In de logistiek en CO2-reductie worden grote stappen gemaakt. Ten aanzien van energiebesparing in bouwwerken wordt binnen diverse programma's succesvol gewerkt aan nieuwe concepten. Binnen het platform KAN Bouwen wordt veel ervaringen opgedaan en kennis uitgewisseld rond klimaatadapatief bouwen met de natuur.

Duurzaamheid in aanbestedingen

De Aanbestedingswet biedt opdrachtgevers de mogelijkheid om met EMVI-criteria duurzaamheid serieus mee te laten wegen in aanbestedingen. Er zijn mogelijkheden en ervaringen met innovatief aanbesteden, gunnen op levensduurkosten van een bouwwerk en het gezamenlijk uitwerken van de meest duurzame oplossing in een bouwteam. De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) heeft voor een selectie productgroepen duurzaamheidscriteria en informatiedocumenten ontwikkeld, onder andere voor kantoorgebouwen en de GWW. Deze zijn te vinden op de website van PIANOo.

Meer impact met duurzaam aanbesteden
Bij het aanbesteden van infrawerken kan zonder veel moeite duurzame progressie worden geboekt. Bouwend Nederland en het Brabantse samenwerkingsverband INDUSA hebben de eenvoudig te nemen stappen in kaart gebracht. Pas de vijf tips toe in de Infographic Meer impact met duurzaam aanbesteden. Maak gebruik van de flyer Duurzaam aanbesteden bij infrastructurele werken, een compact overzicht van simpele maatregelen om duurzame meerwaarde te stimuleren.

Geen marktstimulans voor duurzame alternatieven

Ondanks de vele positieve ontwikkelingen geven bouw- en infrabedrijven aan dat zij zich met duurzaamheid vaak niet kunnen onderscheiden in de markt en dat zij duurzame innovaties binnen de huidige manier van aanbesteden vaak niet kwijt kunnen. Ook bij de toepassing van duurzaamheidstools en, zeer beperkt EMVI-criteria duurzaamheid, is er een gering effect op daadwerkelijke verduurzaming van projecten. Standaardoplossingen zijn voldoende om aan de eisen te voldoen. Er is geen marktstimulans voor duurzamere alternatieven en innovaties.

De bouwsector concurreert nog steeds vooral op prijs. Deze situatie bij aanbestedingen leidt tot het zoveel mogelijk beperken van risico's en wegbezuinigen van extra kwaliteit. Dit laat weinig ruimte binnen bedrijven voor maatregelen die niet direct leiden tot concurrentievoordeel, zoals duurzaamheid.

Duurzame innovaties onvoldoende beloond

Het Aanbestedingsinstituut onderzoekt in opdracht van Bouwend Nederland continu het duurzaam gehalte van alle openbare aanbestedingen in onze sector. Ondanks de hoge ambities blijkt uit de analyse dat duurzaamheid nog steeds een beperkte rol speelt in aanbestedingen. Hoewel het percentage aanbestedingen met duurzame gunningscriteria is gestegen naar 48,2%, tellen deze in 41% van de gevallen slechts voor een zeer gering deel mee in de gunningsformule. Een aanzienlijk aantal duurzame gunningscriteria is beperkt tot het vragen naar een certificaat of de inzet van schone voertuigen en materieel. Deze bieden geen ruimte voor het aanbieden en belonen van duurzame innovaties. Hierdoor wordt de innovatiekracht van de markt helaas nog steeds onvoldoende benut.

Aanbevelingen

Maak gebruik van de mogelijkheid om de markt te consulteren in de voorbereiding op de opdracht.
Informeer bij collega aanbesteders naar hun succesvolle duurzame aanbestedingen.
Overweeg een bouwteam om kennis op te doen van de talrijke duurzame mogelijkheden.
Gebruik pilots om ervaring en vertrouwen op te bouwen.
Houd voor ogen dat duurzame meerwaarde een investering is die zich in de toekomst terugbetaalt.

Publicaties

Meer informatie is te vinden via het Aanbestedingsinstituut Bouw & Infra.

Jos van Alphen adviseur aanbestedingen en contractzaken